Ayurweda to holistyczny system medycyny, właściwy dla Indii i szeroko tu praktykowany, zawiera w sobie naukę, religię i filozofię. Termin pochodzi z sanskrytu: ayur – życie codzienne, weda – wiedza. Jest nauką ponadczasową, od ponad 5 tysięcy lat zajmuje się podstawowymi gałęziami medycyny: pediatrią, ginekologią, położnictwem, okulistyką, geriatrią, otolaryngologią, interną i chirurgią, przy tym jest ona przeważnie zbieżna ze współczesną medycyną zachodnią, mimo ujmowania zagadnień w aspekcie religijno-filozoficznym.
Starożytni riszi, istoty świadome lub prorocy, uzyskali tę wiedzę przez praktykę i wskazania religijne (oświecenia), i zapisali ją w wedach – świętych księgach. Riszi dostrzegali w relacji człowieka i wszechświata jak kosmiczna energia przejawia się we wszystkich istotach żyjących i nie żyjących. Uważali, że źródłem wszelkiego istnienia jest kosmiczna świadomość, przybierająca postać energii męskiej i żeńskiej – Sziva i Szakti.
Eter, powietrze, ogień, woda i ziemia przejawiają się także w ludzkim organizmie jako trzy podstawowe zasady – temperamenty, nazywane tridosza: vata – zasada powietrzna, łącząca ogień i powietrze, pitta – zasada ognista, łącząca ogień i wodę, oraz kapha – temperament wodny, łączący ziemię i wodę. Tridosza są fundamentem psychosomatycznej egzystencji człowieka, warunkują wszystkie biologiczne, psychologiczne i fizjologiczne funkcje ciała, umysłu i świadomości, są odpowiedzialne za powstawanie naturalnych skłonności i gustów, oraz uczuć.
Jest 7 podstawowych typów konstytucji organizmu: 1. vata, 2. pitta, 3. kapha, 4. vata-pitta, 5. pitta-kapha, 6. vata-kapha, 7. vata-pitta-kapha. Typy te posiadają niezliczoną ilość odmian, zależnie od procentu każdego z elementów. Typ jest wyznaczany w chwili poczęcia, jest indywidualny i niezmienny na całe życie. Zmianom podlega kombinacja elementów zarządzająca zmianami fizjopatologicznymi w ciele, w odpowiedzi na zmiany środowiska zewnętrznego.
Pięć elementów przejawia się w funkcjonowaniu pięciu zmysłów człowieka, oraz w pewnych funkcjach jego fizjologii
| ELEMENT | ZMYSŁY | ORGAN ZMYSŁOWY | DZIAŁANIE | ORGAN DZIAŁANIA |
| Eter | Słuch | Ucho | Mowa | Organy mowy: wiązadła głosowe, język, usta |
| Powietrze | Dotyk | Skóra | Chwytanie | Dłonie |
| Ogień | Wzrok | Oczy | Chodzenie | Stopy |
| Woda | Smak | Język | Rozradzanie | Genitalia |
| Ziemia | Węch | Nos | Wydzielanie | Odbytnica |
Ciało człowieka składa się z siedmiu podstawowych i niezbędnych tkanek, nazywanych dhatus, z sanskrytu – element konstruujący.
Są one odpowiedzialne za całą strukturę ciała, gdyż podtrzymują funkcje różnych organów, systemów i ważnych organów, są również istotne dla rozwoju i odżywiania.
Gdy jedno dhatu zostaje uszkodzone, wpływa to na pozostałe, ponieważ każde jest odżywiane przez poprzednie dhatu. Oto kolejność dhatu:
| RASA | Plazma | Zawiera składniki odżywcze ze strawionego jedzenia i odżywia wszystkie tkanki, organy i systemy |
| RAKTA | Krew | Rozprowadza tlen do wszystkich tkanek i organów, podtrzymuje życie. |
| MAMSA | Mięśnie | Zabezpiecza delikatne narządy, powoduje ruch stawów i podtrzymuje fizyczną siłę ciała. |
| MEDA | Tłuszcz | Zapewnia elastyczność i nawilżanie wszystkich tkanek. |
| ASTHI | Kości | Szkielet utrzymujący strukturę ciała. |
| MAJJA | Szpik i nerwy | Wypełnia puste przestrzenie kości i przenosi impulsy zmysłowe i ruchowe. |
| SHUKRA | Tkanki rozrodcze | Zawierają w sobie wszystkie tkanki i odpowiadają za rozmnażanie. |
Podstawowa zasada leczenia w Ayurwedzie to: każdy może sam tworzyć równowagę w siłach wewnętrznych działających w nim, przez zmianę diety i nawyków życia codziennego, aby przeciwdziałać zmianom w środowisku zewnętrznym. Wg Ayurwedy każdy człowiek ma cechy biologiczne i duchowe instynkty: religijny, posiadania, rozrodczy oraz pragnienie wolności. Warunkiem spełnienia tych instynktów jest zrównoważony, dobry stan zdrowia. Celem praktyki Ayurwedy jest pobudzanie do szczęścia, zdrowia i twórczego wzrostu.
Ayurweda jest nauką holistyczną, traktującą całościowo człowieka – mikrokosmos i jego relacje z makrokosmosem. Suma wielu elementów składa się na Prawdę, dlatego pytanie o szczegóły przed osiągnięciem całościowego wglądu w zagadnienie, nie przyniesie zadowalających odpowiedzi
